Kurkuma, geneeskrachtig wondermiddel of gevaarlijke voedingshype?
Kurkuma of geelwortel, je hebt er vast wel eens over gehoord. Sommige gezondheidsgoeroes claimen zelfs dat het een wondermiddel is met geneeskrachtige eigenschappen. Het zou helpen bij reuma, is goed voor de lever. Het kan je cholesterol verlagen. Curcumine, een van de stofjes in kurkuma zou zelfs een antikankerwerking hebben.
Maar hoe zit het eigenlijk met het bewijs voor al deze claims?
Is kurkuma een geweldig wondermiddel waar je zelf mee kunt experimenteren of kleven er ook risico’s aan? Ik lees adviezen van natuurgenezers voor cocktails met vitamine C, D en kurkuma als preventie tegen het Corona virus. Kun jij hier ook een gezondheidsvoordeel uit halen?
Ik dook in de onderzoeken en deel hier mijn bevindingen met je zodat je op basis van feiten je eigen oordeel kunt vormen.
Wat is kurkuma eigenlijk?
Kurkuma is de gele wortel van een plant en familie van de gemberwortel. In de Aziatische keuken is een van de meest gebruikte ingrediënten in curry’s en zorgt voor smaak en de bekende gele kleur.
Waarom is kurkuma zo populair?
Het wordt al duizenden jaren toegepast binnen de Ayurvedische en Chinese geneeskunde waar wordt aangenomen dat het werkt als medicijn tegen allerlei ziektes, zoals trombose en hersenaandoeningen als de ziekte van Alzheimer en Parkinson. Kurkumapoeder wordt in India traditioneel gebruikt voor de behandeling van wondjes en schrammen. In 1995 werd in de VS een patent toegekend aan de Universiteit van Mississippi op een wondbehandelingsmiddel gebaseerd op kurkuma. Dit patent werd het jaar daarop aangevochten door de Indiase Council of Scientific & Industrial Research en ingetrokken.
Hoe is de kurkuma hype ontstaan?
In een interview met Volkskrant Magazine (19 maart 2016) gaf vooraanstaand alvleesklier chirurg Casper van Eijck aan dat volgens hem kurkuma bij alvleesklierkanker effectiever zou werken dan chemotherapie en ging zo in tegen de wetenschappelijke norm. “Er is gewoon medische literatuur over de aangetoonde werking, die informatie stuur ik nu ook aan mijn patiënten” vertelde hij.
Als ik het interview lees, zie ik een prachtig portret van een bijzonder innemende man. Aan zijn goede intenties twijfel ik niet. Aan zijn kennis over curcumine wel. Ook slimme mensen met bijzonder veel kennis op een bepaald vlak doen wel eens ondoordachte uitspraken. Toen hij achteraf door collega’s werd gevraagd of hij niet te ver was gegaan met dit statement, nam Van Eijck zijn woorden niet terug, maar hij voegde er wel het volgende aan toe:
“Voor alle duidelijkheid, ik adviseer de mensen chemotherapie als eerste keus omdat het als enige bewezen effectief is bij alvleesklierkanker, zij het beperkt. Alleen zijn er veel patiënten die hier van af zien gezien de ernstige toxiciteit en beperkte winst die het oplevert. Iets wat ik trouwens heel veel tegen kom bij patiënten met alvleesklierkanker. Mijn expertise ligt niet bij kurkuma.
Neem hierbij ook mee dat alvleesklierkanker bijzonder dodelijk is. De overlevingskans is slechts 10%. Ik kan me voorstellen dat als je bij de overige 90% hoort, je wellicht in bent voor een onbewezen experiment naast je reguliere behandeling. Dat moet natuurlijk iedereen voor zich bepalen, maar dat maakt het nog geen goed onderbouwde mening.
Onzinverhalen over kurkuma
Ondanks de toelichting van van Eijck op het interview was het leed al geschied en gingen allerlei voedingsgoeroes met dit “goede nieuws” aan de haal. Het leek een bevestiging van al die theorieën en onderzoeken waarin de geneeskrachtige werking van kurkuma zou worden aangetoont. Wanneer een medisch geschoolde alvleesklier specialist positieve dingen beweert over de effectiviteit van een stofje (ook al zijn ze niet onderbouwd) dan denkt de niet-deskundige al gauw dat het wel waar zal zijn.
Dieetgoeroes zetten sindsdien juichende onzinteksten op hun websites. Wanneer ik de woorden: “kurkuma voordelen” intoets in Google krijg ik meer dan 80.000 hits. Ik licht er zo maar een paar uit van wat bekendere personen:
Jesse van de Velde: Waarom je iedere dag kurkuma zou moeten gebruiken. Orthomoleculair therapeut Vivian Reijs: De 10 gezondheidsvoordelen van kurkuma en Richard de Leth die zichzelf specialist in gezondheidsmanagement en changemaker noemt: 12 gezondheidsvoordelen van kurkuma.
Op veel van deze websites wordt geelwortel in supplementvorm geadviseerd of kun je zelfs direct bestellen. Ook op de schappen van de drogist en zelfs in apotheken zijn kurkuma-potjes terug te vinden.
Baadt het niet dan schaadt het niet?
Als jij een gezonde vrouw bent die graag geniet van een lekkere curry of een golden milk, dan kan het gele goedje weinig kwaad. Maar door al deze positieve verhalen leeft ook onder borstkankerpatiënten het idee dat kurkuma kanker kan bestrijden. Voornamelijk jonge hoogopgeleide vrouwen zoeken naast hun therapie naar manieren om zo gezond mogelijk door het leven te gaan. Daarbij raadplegen ze Google en komen zo bij die schijnbaar positieve tips van de goeroes terecht. Veel patiënten redeneren: als je het ook kunt eten in een curry, kan het geen kwaad. Als het dan ook nog helpt tegen kanker, is dat mooi meegenomen.
Maar arts-onderzoeker Koen Hussaarts van het Erasmus MC waarschuwt: “Doe het niet!” nadat de uitslagen van hun studie bekend werden. Deze specerij tast de werking van een veelgebruikt kankermedicijn aan.
Kurkuma tast werkzaamheid kankermedicijn aan.
De afgelopen twee jaar deed hij onderzoek onder zestien vrouwen met een hormoongevoelige borstkanker. Wanneer deze patiënten hun kankermedicijnen combineren met driemaal daags een capsule met kurkuma, zakte de hoeveelheid werkzame stof bij enkele vrouwen tot op of onder de grenswaarde. Dat is gevaarlijk legt Hussaarts uit. Het maakt mogelijk het verschil tussen wel of geen effectieve anti-kanker behandeling. Als deze vrouwen te weinig medicatie binnenkrijgen, kan de tumor weer gaan groeien.
Zijn waarschuwing geldt voor borstkankerpatiënten met een tumor die gevoelig is voor hormonen. Gemiddeld slikken zo’n veertienduizend vrouwen in Nederland tot vijf jaar na hun ziekenhuisbehandeling nog hormoonremmers. Deze pillen – het bekendst onder de naam Tamoxifen – leggen als het ware een schild rond tumorcellen. Dat moet ervoor zorgen dat de eventuele achtergebleven kankercellen in het lichaam ongevoelig worden voor het hormoon dat ze voedt. Daardoor kunnen ze niet verder groeien of uitzaaien.
Pas op met het gebruik van supplementen samen met medicijnen.
De arts-onderzoeker behoort tot een speciaal team dat op zoek gaat naar de wisselwerking van voedingssupplementen en kankermedicijnen. Eerder al werd aangetoond dat sint-janskruid de afbraak van chemotherapie kan versnellen.
“Een op de vijf mensen slikt voedings- of kruiden supplementen”, zegt arts-onderzoeker Koen Hussaarts. “Gezonde voeding en superfoods zijn hip. Vaak denken we bij dit soort supplementen: baat het niet dan schaadt het niet. Maar dat is dus niet per definitie waar.”
Van kurkuma hadden de Rotterdamse onderzoekers hoge verwachtingen. Dierproeven toonden namelijk aan dat de combinatie van hormoonremmers en de gele specerij gunstig uitpakt. De werkzame stof van het kankermedicijn nam toe in het bloed van muizen. ,,Maar bij mensen is het helaas andersom”, zegt Hussaarts.
Curcumine werkt niet geneeskrachtig bij kanker.
De bekendste – niet de enige – stof met interessante eigenschappen in kurkuma is curcumine. Er is veel over gepubliceerd. Sommige studies op geïsoleerde organen en proefdieren laten inderdaad pijnstillende en ontstekingsremmende eigenschappen zien. Er is mogelijk sprake van het remmen van tumorcellen en zelfs celdood. Dat lijkt bijzonder interessant en hoopvol voor patiënten. Als het op mensen zou werken kunnen de toepassingen eindeloos zijn en daarom vinden sommige onderzoekers het moeilijk om toe te geven dat het helaas niet werkt. De stof heeft namelijk een groot aantal problemen waarvoor er tot op heden geen mogelijkheden bestaan om ze op te lossen.
Curcumine wordt door het lichaam bijzonder moeilijk opgenomen en na opname direct afgebroken in de lever en de darm. Daardoor komt het niet bij de ontsteking of tumor cellen terecht.
Ook Dr. Michal Heger die jarenlang onderzoek deed naar curcumine voor het AMC, is zijn onderzoek naar het stofje gestaakt. Op de website staat te lezen dat ze de tijd en het gedoneerde geld liever besteden aan ander onderzoek.
Hij noemt de studie van zijn Rotterdamse collega’s ‘een super belangrijke vinding’. Curcumine is een zeer interessante stof maar de vertaalslag naar mensen ontbreekt. We hebben nog geen manier gevonden om het bij de tumorcellen te krijgen. Er worden onderzoeken gedaan om te kijken of je de moleculen kunt binden aan een andere stof zoals vetbolletjes waardoor ze op de juiste plek terecht komen, maar dat is tot op heden niet gelukt.
Hij is niet blij met al die mediageilheid waarbij onderzoeken uit hun verband worden getrokken voor eigen gewin. Curcumine werkt niet genezend bij kanker. Dat is een doodzieke kankerpatiënt valse hoop geven.
Kurkuma wordt slecht opgenomen in het menselijk lichaam.
Van zwarte peper is bekend dat het in onderzoeken op dieren zorgt voor een betere opname van kurkuma door de darm. Dit werd ook onderzocht in het Rotterdamse lab, maar deze combinatie met hormoonremmers pakte nog ongunstiger uit. Gemiddeld nam de werkzame stof van de kankermedicatie met 13 procent af, maar bij sommige vrouwen was dit zelfs meer dan 30 procent.
Het advies dat je online kunt vinden om curcuma tegelijk met peper en vet te eten omdat het op die manier wel opgenomen zou worden, is misschien een beetje waar. Je kunt je afvragen of het een goed idee is.
De Universiteit van Utrecht werkte samen met de Jiaxing Universiteit in China – aan een meta-analyse van circa driehonderd klinische studies over curcumine wereldwijd. Ze probeerden aan te tonen dat de stof wel degelijk een positief effect heeft op tal van andere aandoeningen, zoals artritis, pijn en zelfs depressie. Tot op heden zijn ze er echter niet in geslaagd bewijs te leveren dat dat bij mensen het geval is.
Oproep om verder onderzoek naar curcumine te staken.
Uit een nieuwe zeer omvangrijke studie, gepubliceerd in Nature, waarbij vele hoopgevende onderzoeken opnieuw werden bekeken. Is weer gebleken dat curcumine geen enkele geneeskrachtige werking heeft voor mensen en dat de kans dat het molecuul ooit gaat leiden tot een medicijn klein is. Nog meer onderzoek kost tijd en vele miljoenen met een grote kans dat het niets oplevert. Daarom roepen ze collega onderzoekers op om het onderzoek naar curcumine te staken en zich op andere stoffen te concentreren die mogelijk wel aantoonbaar effect hebben.
Conclusie:
Kurkuma als hele wortel of als poeder (al dan niet verwerkt in kerrie) is lekker in tal van recepten. Als smaakmaker kun je het gerust gebruiken. Als jij ontspant van een golden milk is dat prima, verwacht er alleen geen wonderen van. De geneeskrachtige werking die aan kurkuma wordt toegeschreven en die ook is bewezen in dierproeven geldt helaas niet voor mensen.
Curcumine is een interessant molecuul, het is jammer genoeg niet te gebruiken.
Henk Timmerman, Emeritus-hoogleraar farmacochemie
Het werkzame stofje curcumine kan niet goed in het lichaam worden opgenomen. Daardoor kan het zijn werking niet doen bij een ontsteking of tumor. Het advies dat je online kunt vinden om curcuma tegelijk met peper en vet te eten omdat het op die manier beter opgenomen zou worden, is dus misschien een beetje waar maar vraag je af of je dat wel moet willen? Waarschijnlijk kan het kruid als ingrediënt geen kwaad, omdat de concentratie dikwijls veel lager is dan in speciaal gemaakte capsules met kurkuma (met of zonder zwarte peper). Maar zeker weten doen we dat niet.
Pas op met kurkuma als je tamoxifen slikt voor hormoongevoelige borstkanker.
Als laatste geef ik je graag het volgende advies:
Ik begrijp dat je op zoek gaat naar oplossingen voor een maximale gezondheid of vermindering van je klachten. Realiseer je dat er mensen zijn die daar gebruik van maken en je onzin verkopen uit onwetendheid of om hun portemonnee te spekken. Soms is een advies goed bedoeld, maar omdat mevrouw x denkt dat ze baat heeft bij het slikken van een supplement, is dat geen bewijs dat het voor jou een goed idee is. Vraag je altijd af of jij degene bent die beter wordt van zo’n advies.
Slik liever geen supplementen waarvan je niet zeker weet of ze geen schadelijke effecten hebben op je gezondheid of de werking van je medicijnen beïnvloeden. Als je vers en gevarieerd eet krijg je alles binnen dat je nodig hebt ondanks wat goeroes je proberen wijs te maken. Hier vind je gratis tips over gezonder leven.
Gebruik verder je gezonde verstand en laat je niet verleiden door het eerste de beste juich verhaal op internet. Zelfs niet als het er 80.000 zijn. Mensen pappegaaien elkaar graag na, niet gehinderd door enige kennis van zaken. Als een verhaal over een stofje of test positief klinkt en je wilt het graag proberen? Vraag er dan naar bij je (huis)arts. De meeste huisartsen zijn tegenwoordig veel beter op de hoogte dan door bepaalde natuurgenezers wordt beweert en zo niet dan zoeken ze het waarschijnlijk met liefde voor je uit.
Zeker bij het gebruik van hooggedoseerde voedingssupplementen raad ik je aan dit altijd in overleg te doen met je (huis)arts en apotheker.
Update:
In oktober 2019 verscheen er een onderzoek waarin Amerikaanse wetenschappers ontdekte dat kurkumapoeder in Bangladesh wordt vermengd met loodchromaat.
Dat geeft de gemalen geelwortel een mooie gele kleur, en zo levert die meer op. Of er ook in ons land kurkuma uit Bangladesh wordt verkocht, is niet duidelijk. Het grootste deel van de kurkuma-oogst komt uit India. Realiseer je dat de controle op supplementen beperkt is en dat je vaak geen idee hebt wat je slikt. Misschien is dit onderzoek een extra reden om ook met kurkuma supplementen terughoudend te zijn.
Onderzoekers van de Stanford Universiteit troffen in de onderzochte kurkuma concetraties lood aan die tot 500 keer hoger zijn dan is toegestaan, zo meldt het wetenschappelijk tijdschrift Environmental Research. De risico’s zijn aanzienlijk: lood tast het zeuwstelsel aan, vooral bij kinderen. Het verstoort ook de hersenontwikkeling en kan leiden tot een lager IQ. Bovendien is het kankerverwekkend.
Bronnen:
